Leku Sakratuak Legendan

Gune sakratuen aurkikuntza mitikoa

Mitoek eta kondairek, alegiak eta maitagarrien ipuinek eragin handia izan dute beti gizakiengan. Jokabide moralari buruzko argibideak ematen dituzte, bilaketa espiritualerako inspirazioa eta gogortasun eta estutasun garaietan bultzatzen dute. Adibide ezagunak dira Jasonen eta Argonauten kondaira, Arturo erregearen eta Mahai Inguruko zaldunen istorioa, Parsifalen mitoa eta Grial Santuaren bilaketa eta Itun Zaharreko eta Berriko istorio ugari. Gune sakratuen aurkikuntzari buruzko kondairak ere eragin handia izan du jende askorengan, batez ere leku santuaren aurkikuntza gertakari miragarrien ondorioz gertatu zenean. Gertaera hori haitzulo, iturri edo mendi gailur batean jainko baten agerpena izan daiteke, jendea gune zehatz batera eramaten duen animalia bat edo aspaldi ahaztutako leku santu baten kokapena adierazten duten ikuspegiak ikusten dituen pertsona santu bat. Gertaera miragarri hauek magnetismo espirituala ematen diete gune sakratuei, erromesak mendeetan zehar eta distantzia handietan zehar erakarri. Kontuan izan Talpa gune sakratua aurkitzea deskribatzen duten Mexikoko Indiako antzinako kondaira bateko ondorengo bertsoak...

Zazpi kobazuloetatik,
Sorgin eta dantzariekin etorri ziren,
Cihuacoatlek bidalia lur berrien bila.

Gero eta gorago,
Mendiko ontzi batera igo ziren,
Haien aurrean haran berde bat zabaltzen zen,
Kristalezko erreka bat zeharkatu zuten.

Han buruzagia gelditu zen eta bere tribukoei esan zien:
Arantza hauen artean, nere pankarta landatuko dut!
Hemen, Jainkosak gelditzeko agintzen digu!

Dantzan etorri ginen,
Dantza ezazue Cihuacoatl, Lurraren jainkosa!
Sugeen odolez margotuta dagoena
Arrano-lumak eramango ditu koroan.

Dantzan ari garela, gurtzen dugu.
Aurkitu dugun lur berri honetan,
Lurraren jainkosak erreginatuko gaitu,
Eta dantza egingo diogu, eta dantza eta dantza egingo diogu.

Mircea Eliade antropologoak gune sakratuen aurkikuntza mitikoari buruz komentatuz:

Espazio sakratuaren ideiak lekua sagaratu zuen lehen hierofania errepikatzearen nozioa dakar, markatuz, inguratzen duen espazio profanotik moztuz.... Espazio sakratua da hori den izaera iraunkorragatik. lehen sagaratu zuen hierofania. Horregatik, Boliviako tribu batek, energia eta bizitasuna berritzeko beharra sentitzen duenean, arbasoen sehaska izan omen zen lekura itzultzen da. Hortaz, hierofaniak ez du espazio profano desberdindu gabeko zati jakin bat santutzen soilik; sakratutasunak hor jarraituko duela bermatzeraino iristen da. Han, leku horretan, hierofania errepikatzen da. Horrela, lekua botere eta sakratutasun iturri agortezin bihurtzen da eta gizakiari, bertan sartzearekin besterik gabe, boterean parte hartzeko, sakratutasunarekin komunztadura izateko... Hierofanien jarraitutasuna da iraupena azaltzen duena. leku santu hauetarik....Lekua ez du inoiz gizakiak "aukeratzen"; berak aurkitu besterik ez du egiten; hau da, leku sakratua nola edo hala agerian uzten dio. (18)

Gune sakratuen ideia hori gizakiei agerian uzten dietela mundu osoko leku santuetako kondaira eta mito askotan agerikoa da. Lehen kristau Europan gune sakratuen aurkikuntzari buruz idatziz, Mary Lee Nolan-ek esaten digu:

Objektu sakratuak soka-animalietan edo idi-gurdietan iritsi omen ziren, bertsio batzuetan jendea zaintzen gabe. Sortutako santutegiak garatu ziren non animaliak gelditzen ziren eta urrunago mugitzeari uko egiten zioten, non piztiak erori eta altxatzeari uko egiten zioten edo hilda erortzen ziren. Portuetatik irtengo ez ziren itsasontzien istorio batzuekin batera, animalien istorio gehienek azkenean gurtu zuten tokira ez beste leku batera garraiatzen ari ziren objektu bat dakar... Aurkitutako edo ustekabeko miragarrizko objektu bat jartzea. soka-animalia edo gurdi batean eta animalia joaten uztea ermita bat non eraiki zehatz-mehatz erabakitzeko modu nahiko ohikoa izan zela dirudi, X. mendetik behintzat Europan.... Irudi batzuk artzainek aurkitzen dituzte, askotan bezala. amets baten, ikusmenaren, argi arraroen, zeruko musikaren, animalien portaera arraroaren edo hauen konbinazioren baten emaitza. Batzuetan irudia animazio moduan agertzen da, baina gero harri edo egur mutu bihurtzen da. Artzainak irudia herriko elizara eramaten du edo komunitatera eramaten duten bertako jendeari jakinarazten die. Biharamunean, ordea, irudia desagertu egin da eta jatorriz aurkitu zuten tokian berriro aurkitzen da. Hau hiru aldiz gertatzen da normalean, eta, ondoren, kapera bat eraikitzen da aurkikuntzaren lekuan gordetzeko. Erromesak datoz; eta mirari gehigarriak eta gertaera zoragarriak gertatzen direnean, santutegia guztiz finkatzen da... XV. mendeko alemaniar istorio bitan, gaixoek amets egiten zuten sendatuko zirela, ametsetan Maria ikusi zuten lekua aurkitzen bazuten. Bi kasuetan, ikusleek lekua aurkitu zuten, zuhaitzei atxikitako Mariaren irudiak aurkitu zituzten eta sendatu egin ziren. (19)

Horrelako fundazioen kondairek izugarrizko eragina dute erromesak gune sakratuetara erakartzeko eta guneen botere miragarriaren inguruan jendearen sinesmenak indartzeko. Aurreko garaietan leku sakratuetan mirariak gertatu zirela jakinda, erromesak ziur daude mirariak beren bizitzan berriro gerta daitezkeela. Miragarriaren errepikapenarekiko konfiantza horrek jainkoaren presentzia magikoki deitzen duen aukera-eremu kargatua sortzen du erromesaren bihotzean.